Οργανικό λίπασμα & Κομποστοποίηση
Σχετικά με το οργανικό λίπασμα
Η βιολογική γεωργία δεν είναι απλά ένας διαφορετικός τρόπος καλλιέργειας αλλά μια διαφορετική φιλοσοφία παραγωγής, η οποία προϋποθέτει σεβασμό και κατανόηση της φύσης και των αναγκών της, παραγωγή χωρίς εξάντληση των φυσικών πόρων και σεβασμό στην υγεία και ασφάλεια του καταναλωτή.
Πολύ σημαντικό μέρος του συνολικού προβλήματος της περιβαλλοντικής υποβάθμισης αποτελεί και η υποβάθμιση των καλλιεργημένων εδαφών, όπου αν συνεχιστεί η πρακτική της μη λίπανσης της καλλιέργειας θα οδηγηθούμε σε άκρως δυσμενή αποτελέσματα με άγονα χωράφια και τον κίνδυνο της ερημοποίησης.
Στη συμβατική γεωργία πολλά από τα χωράφια είναι φτωχά σε οργανική ουσία, λόγω τις συνεχούς χρήσης ανόργανων λιπασμάτων, χωρίς να ενσωματώνονται στο έδαφος τα υπολείμματα των καλλιεργειών (τα οποία απομακρύνονται με το κάψιμο της καλαμιάς ή με άλλους τρόπους) αλλά και από το ότι δεν χρησιμοποιούνται καθόλου οργανικά λιπάσματα.
Τα οργανικά λιπάσματα, μια μορφή των οποίων είναι τα ζωικά απόβλητα (κοπριά) εμπλουτίζουν το έδαφος με οργανική ουσία η οποία:
1. Βελτιώνει τις χημικές ιδιότητες του εδάφους
2. Βελτιώνει τις συνθήκες υγρασίας, αερισμού και αυξάνει τη θερμοκρασία του εδάφους.
3. Περιέχει πλήθος μικροοργανισμών και δημιουργεί τις κατάλληλες συνθήκες για την δράση και ανάπτυξη των μικροοργανισμών του εδάφους.
Οι μικροοργανισμοί βοηθούν στη βιολογική καταπολέμηση των παθογόνων που προσβάλουν το ριζικό σύστημα των φυτών, δρώντας ανταγωνιστικά προς τους παθογόνους μικροοργανισμούς.
Η κοπριά αποκαλείται εύστοχα από πολλούς ως “ο μαύρος χρυσός” και είναι ένα οργανικό υλικό που χρησιμοποιείται ως φυσικό λίπασμα στη γεωργία. Υποβοηθά στη λίπανση του εδάφους προσθέτοντας οργανική υλη και θρεπτικά συστατικά, όπως το άζωτο, το φώσφορο και το κάλιο. Ο “μαύρος χρυσός” λοιπόν αυξάνει ποσοτικά και ποιοτικά σε παραγωγή τις καλλιέργειες, παρέχοντας τα απαραίτητα συστατικά και τα ιχνοστοιχεία που απαιτούνται για την καλλιέργεια του χωραφιού.
Η σωστή αυτή σύνθεση του εδάφους έχει ως αποτέλεσμα την κατακράτηση της σωστής υγρασίας για την ευκολότερη, σωστότερη και υγιή ανάπτυξη του ριζικού συστήματος της καλλιέργειας.
Σχετικά με τη κομποστοποίηση
Το κομπόστ είναι ένα σταθεροποιημένο οργανικό υλικό, αποτέλεσμα της αερόβιας αποικοδόμησης οργανικών υπολειμμάτων και της μετατροπής τους σε χούμο, με τη βοήθεια μικροοργανισμών.
Η εκμετάλλευση του κομπόστ στη γεωργία είναι γνωστή εδώ και πολλά χρόνια.
Η παρασκευή του προϋποθέτει ορισμένες γνώσεις και η ποιότητά του εξαρτάται κυρίως από το είδος και την ποιότητα των υλικών που προστίθενται στη φάση της κομποστοποίησης. Βέβαια και άλλοι παράγοντες επιδρούν στο ποιοτικό επίπεδο του κομπόστ, όπως ο τρόπος στοίβαξης, ο χώρος παρασκευής, η ταχύτητα αποδόμησης των υλικών, η πορεία της ζύμωσης, η ωρίμανση, η χουμοποίηση.
Χαρακτηριστικά του κομπόστ
Τα οργανικά υπολείμματα φυτικής και ζωικής προέλευσης περιέχουν αξιοποιήσιμες ποσότητες θρεπτικών στοιχείων τα οποία χάνονται αν ο παραγωγός δεν τα αξιοποιήσει μέσω της λιπασματοποίησής τους.
Η κομποστοποίηση παρέχει μια πρώτης τάξεως δυνατότητα αξιοποίησης των στοιχείων αυτών ενώ, είναι τόσο απλή που μπορεί να την πραγματοποιήσει ο παραγωγός στην ίδια του την επιχείρηση. Προκειμένου να κομποστοποιηθούν τα υπολείμματα οφείλουν να έχουν κατάλληλη περιεκτικότητα σε άζωτο και άνθρακα, έτσι ώστε να ευνοούν τον πολλαπλασιασμό και την αύξηση των μικροοργανισμών που εμπλέκονται σε αυτή τη διαδικασία.
Η σχέση C/N (άνθρακα/άζωτο) πρέπει να κυμαίνεται μεταξύ 30 με 50, με ιδανική τιμή το 25 (Σιδηράς, 1997).
Παρασκευή κομπόστ
Η υγρασία επίσης, είναι μεγάλης σημασίας και η βέλτιστη τιμής της πρέπει να κυμαίνεται μεταξύ 40 – 60%.
Η διαβροχή των κομπόστ, τα οποία είναι εκτεθειμένα στον ήλιο κατά τους καλοκαιρινούς μήνες, θεωρείται απαραίτητη καθώς, η ένταση της διεργασίας της κομποστοποίησης προκαλεί υψηλές θερμοκρασίες (μέχρι και 60°C), οι οποίες έχουν την τάση να ξηραίνουν το υλικό βλάπτοντας έτσι την καλή πορεία της κομποστοποίησης. Η περίσσεια υγρασία αντίθετα, τείνει να προκαλέσει αναερόβιες συνθήκες οι οποίες έχουν ως συνέπεια την απελευθέρωση ενδιάμεσων ενώσεων που συσσωρεύονται και δεν μεταβολίζονται περαιτέρω, την παραμονή των σπόρων ζιζανίων και των παθογόνων ανέπαφων, ενώ επίσης εκπέμπεται δυσοσμία.
Είδη υλικών για κομποστοποίηση
Όσο περισσότερα είδη υλικών έχουμε βάλει στο σωρό του κομπόστ, τόσο το καλύτερο και πληρέστερο σε θρεπτικά συστατικά θα είναι το τελικό προϊόν. Όμως, όλα τα υλικά δεν είναι κατάλληλα για κομποστοποίηση.
Στον πίνακα που ακολουθεί αναφέρονται ποια από τα υλικά είναι κατάλληλα και ποια ακατάλληλα για εισαγωγή σε ένα σωρό κομπόστ:
Κατάλληλα υλικά
Φυτικά
Υπολείμματα καλλιεργειών: φύλλα, κομμένα, στελέχη, αγριόχορτα, κομμένη χλόη, άχυρα
Πριονίδια
Υπολείμματα κουζίνας: φλούδες λαχανικών, φρούτων, κτλ
Υπολείμματα γεωργικών βιομηχανιών: φύλλα ελιάς από ελαιοτριβεία, στέμφυλα από οινοποιεία, Υπολείμματα εκκοκκισμού βάμβακος, κτλ.
Ζωικά
Διάφορες κοπριές: αγελάδων, αιγοπροβάτων, αλόγων, κουνελιών, πουλερικών
Αιματάλευρα, κρεατάλευρα, τρίχες και μαλλί ζώων, κελύφη αυγών θρυμματισμένα
Διάφορα
Φύκια θαλάσσια
Στάχτη από ξύλα (μη χημικά επεξεργασμένα)
Σκόνη πετρωμάτων, σκόνη ασβέστη
Ποσότητα παλαιού κομπόστ (λειτουργεί ως «μαγιά» για τη νέα ζύμωση)
Ακατάλληλα υλικά
Φυτικά
Μέρη φυτών που έχουν ραντιστεί με φυτοφάρμακα
Άρρωστα φυτά
Φύλλα ευκαλύπτου, τούγιας, συκιάς
Λάδια από φαγητά, αποφάγια μαγειρεμένων Φαγητών
Ζωικά
Οστά, εντόσθια, κρέατα, τυροκομικά, αποφάγια μαγειρεμένων φαγητών
Πλαστικά, μεταλλικά αντικείμενα, γυαλιά, έγχρωμα χαρτιά, χρώματα και γενικά χημικές ουσίες
Προετοιμασία του κομπόστ και χειρισμός του
Η μέθοδος του επιφανειακού σωρού είναι η πιο απλή και η πιο εύκολη όταν δε διατίθενται ειδικές εγκαταστάσεις. Τα διάφορα υλικά στρώνονται σε ένα μέρος του χωραφιού, πάνω σε ζωντανό χώμα που έχει προηγουμένως χαλαρωθεί λίγο περί τα 10 εκατοστά σε βάθος.
Ο σωρός πρέπει να παίρνει το σχήμα του «toll» με πλάτος 1,5 – 2 μέτρα και ύψος 1,3 μέτρα. Το μήκος του δε, καθορίζεται μόνον από την ποσότητα των διαθέσιμων υλικών και τον υπάρχοντα χώρο.
Στη βάση τοποθετούνται χονδροειδή υλικά, π.χ. διάφορα κλαδιά, προκειμένου να κυκλοφορεί ο αέρας και από πάνω προσθέτουμε τα υλικά.
Συνήθως τα υλικά τοποθετούνται σε στρώματα όπως φαίνεται και στην εικόνα παρακάτω.
Αν διαθέτουμε θρυμματιστή, τότε μπορούμε να εκμεταλλευτούμε και όλα τα κομμένα κλαδιά από κλαδέματα, με αποτέλεσμα το υλικό να βγαίνει ομογενοποιημένο, με την κατάλληλη υγρασία και να ανακατεύεται εύκολα.
Όταν στρωθούν όλα τα υλικά, σκεπάζουμε το σωρό με μια λεπτή στρώση χώματος και από πάνω βάζουμε ξερά χόρτα και άχυρα.
Αμέσως μόλις σχηματιστεί ο σωρός, διάφοροι αερόβιοι μικροοργανισμοί (βακτήρια, μύκητες) αρχίζουν να τρέφονται με τα πιο χλωρά υλικά.
Οι πληθυσμοί τους αυξάνονται γρήγορα και έτσι επιταχύνεται και ορυθμός αποικοδόμησης των υλικών αυτών.
Αποτέλεσμα της δραστηριότητας είναι η αύξηση της θερμοκρασίας του κομπόστ.
Μόλις καταναλωθούν τα χλωρά υλικά, ο ρυθμός της αποικοδόμησης επιβραδύνεται, με τη θερμοκρασία και αυτή να πέφτει σταδιακά. Στη φάση αυτή, ο παραγωγός μπορεί να επιταχύνει τη διαδικασία κομποστοποίησης με 2-3 γυρίσματα του σωρού. Σε τέτοιου τύπου επιφανειακούς σωρούς, η κομποστοποίηση ολοκληρώνεται σε 5 περίπου μήνες